Nie tylko mięśnie, serce i płuca, ale także wzrok. To dzięki oczom odbieramy sygnał do startu, oceniamy tor lotu piłki, śledzimy ruchy rywala, wyłapujemy każdą nierówność terenu i meandry rzeki. Niezależnie od tego, czy gramy zawodowo, czy rekreacyjnie biegamy po pracy, zdrowe oczy i dobry wzrok są niezbędne. Niestety – często o tym zapominamy. O czym warto wiedzieć?

Sporty wodne

Lazurowo czysta woda oceanu lub przejrzysta woda w basenie mogą być zwodniczo bezpieczne. Powinny na to uważać osoby zwłaszcza z soczewkami. Wybierając się nad wodę, by popływać, pamiętajmy, by je zdjąć. Zaniechanie może poskutkować poważnymi infekcjami oka. 

– Miękkie soczewki kontaktowe są w kilkudziesięciu procentach uwodnione, to znaczy, że ich struktura zatrzymuje wodę, łzy, płyn do soczewek, ale i też inne substancje ciekłe oraz… drobnoustroje. Przed wejściem do basenu, jeziora lub morza należy je ściągnąć dla własnego bezpieczeństwa. W drodze wyjątku można korzystać z soczewek jednodniowych, wymieniając je na nową parę zaraz po zakończeniu kąpieli. Sam chlor może powodować podrażnienie oczu objawiające się pieczeniem, zaczerwienieniem oraz nadmiernym łzawieniem. Ponadto w wodzie mogą występować bakterie i grzyby, które zwiększą ryzyko zapalenia spojówki lub rogówki. Szczególnie groźny może być pierwotniak Acanthamoeba odpowiedzialny za pełzakowe zakażenie rogówki. O takie problemy szczególnie łatwo z założonymi soczewkami kontaktowymi – przestrzega lek. okulista Agata Wątorek z Centrum Okulistyki i Optometrii OKULUS PLUS. 

Przestroga dotyczy także samej higieny soczewek – do ich płukania nie wykorzystujemy wody z kranu, przegotowanej czy mineralnej, a wyłącznie przeznaczony do tego płyn do soczewek lub, w ostateczności, gotowy roztwór soli fizjologicznej dostępny w aptece. 

Jak zatem powinna wyglądać korekcja wady wzroku w wodzie? W sprzedaży dostępne są gogle do pływania o określonych mocach korekcji – dla obu oczu jednakowe lub z możliwością wyboru wkładek korekcyjnych w opcji dla każdego oka osobno. Kompromisowym rozwiązaniem jest pływanie w jednodniowych soczewkach w założonych, szczelnych goglach, pod warunkiem ich wyjęcia lub wymiany zaraz po zakończeniu wodnych aktywności. 

– Rozwiązaniami, które jednak trzeba zaplanować wcześniej, są ortokorekcja lub laserowa korekcja wzroku. Pierwsza metoda polega na nakładaniu twardej soczewki kontaktowej na noc, która specjalnie formuje rogówkę, i dzięki temu w ciągu dnia nie potrzebujemy dodatkowej korekcji, a druga to zabieg okulistyczny z wykorzystaniem lasera. Ona definitywnie pozwala się pozbyć wady wzroku, więc noszenie soczewek czy okularów nie jest już wymagane – opisuje okulistka.

Korekcja dostępna w golach to moce tzw. minusowe, czyli dla krótkowidzów. Natomiast korekcja laserowa obejmuje szerokie spektrum wad wzroku, w tym astygmatyzm. 

Sporty na słońcu

Dotyczy to wszelkich dyscyplin, które odbywają się w dzień, podczas słonecznej pogody, co niekoniecznie oznacza, że tylko latem. To zarówno wędrówka wysokogórska, bieganie na otwartym stadionie, jak i spływ kajakowy. Kluczowa jest tu ochrona przed promieniowaniem UV. 

Choć o promieniowaniu ultrafioletowym mówi się najczęściej w kontekście zdrowia skóry, to nie jest ono bez znaczenia dla naszych oczu. Te narządy również mogą ulegać uszkodzeniom pod wpływem promieni UV. Mowa tu m.in. o czerniaku. 

– Promieniowanie ultrafioletowe (UV), choć niewidzialne, ma bardzo realny wpływ na zdrowie oka, zarówno powierzchniowe struktury, jak i głębiej położone tkanki są na nie wrażliwe – mówi lek. okulista Agata Wątorek. – Dochodzi przede wszystkim do uszkodzeń białek i materiału genetycznego w komórkach. To procesy oksydacyjne, które narastają z czasem. W obrębie rogówki i spojówki mogą wywoływać ostre zapalenie, tzw. fotokeratitis, przypominające poparzenie słoneczne. W dłuższej perspektywie UV przyspiesza rozwój zaćmy, pogarszając przezroczystość soczewki, oraz może predysponować do zwyrodnienia plamki żółtej, wpływając na jakość centralnego widzenia. U osób szczególnie wrażliwych, o jasnej tęczówce, rośnie też ryzyko zmian nowotworowych, takich jak czerniak błony naczyniowej czy rak spojówki. Z tego powodu ochrona oczu przed UV, poprzez noszenie okularów z filtrem UV400, powinna być traktowana tak samo poważnie, jak ochrona skóry filtrem przeciwsłonecznym.

Co ważne, wybieranie najtańszych okularów przeciwsłonecznych niewiadomego pochodzenia może okazać się podwójnie groźne: po pierwsze, nie będą miały zalecanego poziomu ochrony, a po drugie, przyciemnienie powoduje rozszerzenie źrenicy i tym samym większą liczbę promieni UV oddziałującą na wnętrze oka. Trzeba także wiedzieć, że ochrona przed promieniowaniem ultrafioletowym nie oznacza automatycznie przyciemnionych soczewek okularowych, one mogą być bezbarwne. 

Podstawą ochrony przez UV jest wyposażenie okularów, gogli czy innych osłon wzroku w filtr UV. Ten o najwyższym poziomie ma oznaczenie UV400, które informuje, że chroni przed promieniowaniem o długości fali do 400 nanometrów, czyli UVA i UVB. 

Ale nie tylko okulary z filtrem mogą stanowić ochronę przed promieniowaniem. Także większość miękkich soczewek kontaktowych jest w nie wyposażone. Wspomagająco można stosować krople do oczu – ze składnikami antyoksydacyjnymi, które pomogą przeciwdziałać niekorzystnym zmianom na powierzchni oka wywoływanym promieniami słonecznymi. 

Sporty kontaktowe

Ochrona wzroku przed mechanicznymi uszkodzeniami to punkt obowiązkowy każdego sportowca, w którego dyscyplinie może dojść do bezpośredniego kontaktu ze sprzętem, elementami otoczenia lub… cudzym ramieniem. Pierwsze na myśl przychodzą okulary, które nie tylko mogą posłużyć do korekcji wady wzroku, a przede wszystkim do ochrony oczu. Ich oprawka wykonana jest najczęściej z elastycznego materiału (twarda mogłaby spotęgować obrażenia), natomiast soczewki z odpornego na zarysowania i twardego tworzywa, które ma także odpowiednie parametry optyczne. To dotyczy głównie dyscyplin takich jak łucznictwo, squash, hokej, kolarstwo, szermierka czy paintball. Inaczej sytuacja wygląda w sportach walki (karate, judo, MMA, boks, zapasy), gdzie okulary są niedozwolone. 

– W takich sportach ochrona oczu jest kłopotliwa. Trudno sobie wyobrazić boksera w okularach ochronnych, dlatego często dochodzi do urazów, z których pęknięcie łuku brwiowego, krwiak okularowy („podbite oko”) czy wylew podspojówkowy to te najlżejsze, ale też najbardziej widoczne. Korekcja wzroku jest ograniczona do miękkich soczewek kontaktowych, ortokorekcji i laseroterapii, ale tu uwaga, bo nie każda metoda korekcji będzie odpowiednia – opisuje ekspertka OKULUS PLUS. – U sportowców tych dyscyplin powinny być stosowane metody laserowej korekcji bez tworzenia płatka rogówki, który nawet po miesiącach przy mocnym ciosie może ulec przesunięciu. Zalecane są metody o minimalnej inwazyjności „przez dziurkę od klucza” z tworzeniem tak zwanej lentikuli, czyli mikrosoczewki, która cechuje się także szybką rekonwalescencją. 

Ważne są regularne kontrole u okulisty, który przeprowadzi szczegółowe badanie wzroku. Sporty kontaktowe wiążą się z ryzykiem wstrząśnięcia i odwarstwienia siatkówki, krwotoków do ciała szklistego, uszkodzeń w obrębie tkanek oka, pęknięcia oczodołu czy uszkodzeń nerwu wzrokowego. 

Co jeszcze warto wiedzieć?

Pamiętaj o nawodnieniu: odpowiednie nawodnienie organizmu ma kluczowe znaczenie również dla produkcji łez i komfortu oczu. Pij wodę regularnie, szczególnie podczas intensywnego wysiłku i w upalne dni.

Dbaj o higienę: zawsze myj ręce przed dotykaniem oczu, zwłaszcza po kontakcie ze sprzętem sportowym, potem czy ziemią. Minimalizujesz w ten sposób ryzyko infekcji.

Zbilansowana dieta: włącz do diety produkty bogate w witaminy A, C, E, cynk, luteinę, zeaksantynę oraz kwasy omega-3. Wspierają one zdrowie siatkówki i chronią przed stresem oksydacyjnym.

Regeneracja to podstawa: zapewnij swoim oczom wystarczająco dużo snu i regularne przerwy od ekranów, aby mogły się zregenerować.